Hoge werkdruk en werkstress: dit moet je als werkgever weten

Hard werken is soms best lekker. Een beetje werkdruk is ook gezond: we hebben het nodig om werk gedaan te krijgen. Maar structureel te hard werken houdt niemand vol en kan leiden tot werkstress en dat kan leiden tot ziekteverzuim. Verminder stress bij je werknemers door het te herkennen en te begrijpen.

Als werkgever wil je niet dat je werknemers een te hoge werkdruk ervaren. Toch is het best lastig om grip te krijgen op de werkdruk. De grens tussen een gezonde en ongezonde werkdruk is namelijk voor iedereen anders. Waar je ene werknemer met gemak een groot project met zware verantwoordelijkheden én een krappe deadline overziet, is dat voor de ander heel stressvol. Het helpt om goed te luisteren naar je werknemers. Waar krijgen ze energie van? En wat kost ze energie?

Daarnaast is het belangrijk om inzicht te hebben in de mogelijke oorzaken en gevolgen van een te hoge werkdruk en werkstress op de werkvloer. Zodat je samen met je werknemers kunt werken aan passende en preventieve oplossingen.

Wat is het verschil tussen werkdruk en werkstress?

De termen werkdruk en werkstress worden vaak door elkaar gebruikt. Maar de twee zijn verschillend: werkdruk is de mate waarin iemand druk ervaart op werk, werkstress is de reactie daarop. Werkstress kan dus een gevolg zijn van een te hoge werkdruk.

Wat is werkdruk?

We spreken van een te hoge werkdruk als de balans tussen de werkbelasting en de belastbaarheid van je werknemer verstoord is. Dat kan verschillende oorzaken hebben. De taken zijn te moeilijk, emotioneel te zwaar of passen niet bij de opleiding of ervaring van je werknemer. Dat noemen we kwalitatieve taakeisen.

Daarnaast kunnen kwantitatieve taakeisen een rol spelen bij de werkdruk van je werknemer. Die gaan over het werktempo of de omvang van het werk. Je werknemer heeft bijvoorbeeld te weinig tijd om het werk af te krijgen. Of moet ineens meer werk doen met minder collega’s door personeelstekort in je bedrijf.

Het is van belang om energielekken en energiebronnen in evenwicht te houden.

Wat is werkstress?

Als je werknemers te lang te maken hebben met hoge werkdruk, kunnen ze werkstress krijgen. Dat houdt in dat ze stress ervaren door of in de werksituatie.

Wat zijn de oorzaken van werkstress?

Werkdruk leidt tot stress. Soms is werkstress een gevolg van te hoge werkdruk: te veel werk, te weinig tijd, een onduidelijke taakomschrijving, werk onder het opleidingsniveau of het gebrek aan waardering van een leidinggevende. Maar het kan ook komen door factoren die indirect met het werk te maken hebben zoals een arbeidsconflict, baanonzekerheid door een reorganisatie. Is er misschien sprake van pesten, agressie of seksuele intimidatie? Dit heeft allemaal invloed op het totale stressniveau.

Ook privéomstandigheden kunnen invloed hebben op werkstress. Denk aan werknemers die naast hun werk mantelzorg verlenen, financiële problemen hebben of iets heftigs meemaken, zoals een scheiding of het overlijden van een naaste. Dit zijn factoren die vaak veel aandacht opeisen van een collega. En onderken het effect van slecht slapen niet. Dat zorgt regelmatig voor concentratieproblemen waardoor iemand minder goed kan functioneren. Het verschilt hoe werknemers omgaan met deze druk. Zijn ze van nature piekeraars of heel perfectionistisch? Dan ervaren ze sneller druk.

Psychosociale arbeidsbelasting

Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) is een verzamelnaam voor de belasting die ontstaat door de omgang met collega's, klanten, en de organisatiecultuur. Het kan leiden tot stress, gezondheidsklachten, burn-out en verminderde productiviteit.

De mens als batterij

Een veelgebruikt model uit de (arbeids)psychologie over werkstress is het Job Demands-Resources model. Dit model gaat ervan uit dat werk bepaalde eisen stelt die energie kosten (job demands, of energielekken). Maar mensen krijgen ook energie van werk (energiebronnen). Bijvoorbeeld van hun prestaties, de autonomie die ze ervaren of verbinding die ze met collega’s hebben. Soms lopen we dus leeg, maar we laden ook weer op.

Het is van belang om de energielekken en energiebronnen in evenwicht te houden. Heeft je werknemer heel veel plezier in het werk? Dan zal af en toe overwerken niet direct leiden tot werkstress. Maar zit je werknemer eigenlijk niet op zijn plek? Dan loopt de batterij wel snel leeg. Het gaat dus om de balans.

Hoeveel mensen in Nederland ervaren werkdruk of werkstress?

Volgens vakbond FNV heeft één op de drie werknemers in Nederland last van werkdruk. 37% van de werknemers geeft in 2022 werkdruk of werkstress als reden voor het verzuim. Dat blijkt uit de meest recente factsheet over werkstress van TNO.

Psychische klachten zijn één van de belangrijkste oorzaken voor lang ziekteverzuim.

Een burn out door overbelasting

Zo’n 1,2 miljoen mensen zou zelfs last hebben van burn-outklachten, zeggen verschillende nieuwssites. Wilmar Schaufeli en Jan Jaap Verolme, auteurs van het boek De burn-out bubbel, spreken dit cijfer tegen en scheiden feiten van fictie als het om burn-out gaat. “In de enquête van TNO die leidt tot die 1,2 miljoen, worden alleen vermoeidheidsklachten gemeten, terwijl burn-out meer is dan dat.” In werkelijkheid melden bedrijfsartsen ‘maar’ 6.000 keer een burn-out, aldus de auteurs. Al is dat natuurlijk nog steeds een hoog cijfer.

Bedrijfstakken met een hoge emotionele belasting

Hoge emotionele belasting kan in veel beroepen voorkomen. Maar het komt in bepaalde bedrijfstakken vaker voor dan in andere. Je ziet het vaker in de zorg, het onderwijs, de horeca en de politie. Denk aan hulpverleners, docenten, politieagenten, brandweerlieden en werknemers in de klantenservice. Factoren die van invloed zijn hierop zijn bijvoorbeeld het contact met verschillende soorten mensen in stressvolle omstandigheden.

In hoeveel gevallen leidt werkstress tot ziekteverzuim?

In juni 2023 heeft Nationale-Nederlanden alle trends en nieuwe inzichten in ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid verzameld in een nieuw trendrapport. Daaruit blijkt dat het ziekteverzuim in twintig jaar niet zo hoog is geweest als nu: meer dan 5%.

Psychische klachten zijn één van de belangrijkste oorzaken voor lang ziekteverzuim. Bijna een derde van het totale langdurige verzuim in Nederland (meer dan zes weken) komt door werkstress. De belangrijkste reden voor de stijging van werkgerelateerde mentale klachten? Volgens werknemers én werkgevers is dat een hoge werkdruk vanwege personeelstekort.

Wat zijn de gevolgen van werkstress?

Als werkstress te lang aanhoudt, kan dat gezondheidsklachten veroorzaken. Denk aan (over)vermoeidheid, slaapproblemen, nek-of rugklachten, somberheid of depressie en hart- en vaatziekten.

Ook kan langdurige werkstress overspannenheid of een burn-out veroorzaken. Dat wil je als werkgever natuurlijk voorkomen. Een werknemer met burn-outklachten zit gemiddeld 293 dagen thuis. In sommige gevallen leidt dit zelfs tot arbeidsongeschiktheid. Wil je weten wat je kunt doen om (langdurig) verzuim te voorkomen? Bekijk dan ons artikel over verzuimpreventie.

Waarom is het belangrijk om aandacht te hebben voor werkdruk en werkstress?

Stress komt de productiviteit van je werknemers niet ten goede. Gestreste werknemers kunnen zich minder goed concentreren en zijn minder productief. Daarnaast wil je uitval voorkomen, al helemaal in tijden van krapte op de arbeidsmarkt. Een langdurig zieke werknemer kost je gemiddeld € 250,- per dag. En daarbij wil je waarschijnlijk goed werkgeverschap tonen. Daar hoort bij dat je betrokken bent bij de mentale en fysieke conditie van je werknemers.

Het is zelfs verplicht is om aandacht te besteden aan werkdruk. Werkdruk wordt genoemd in de Arbowet en valt onder psychosociale arbeidsbelasting (PSA). Op grond van de Arbowet ben je als werkgever verplicht om beleid te maken om werkdruk te beperken. Zo moet je de risico’s in kaart brengen in een Risico-inventarisatie en -evaluatie. En in je Plan van Aanpak maatregelen opnemen om te hoge werkdruk en werkstress te voorkomen.

Hoe herken je een te hoge werkdruk en werkstress bij je werknemers?

Als werkgever is het belangrijk alert te zijn op de signalen van overbelasting, zodat je tijdig aan de bel kunt trekken. Je alarmbellen moeten bijvoorbeeld gaan rinkelen bij:

- Gedragsveranderingen: je werknemer is ineens snel geïrriteerd of teruggetrokken;
- Lichamelijke klachten: zoals vermoeidheid die niet overgaat, verhoogde bloeddruk of hoofdpijn;
- Cognitieve problemen, zoals slechte concentratie en vergeetachtigheid;
- Negatieve of apathische gevoelens;
- Meerdere ziekmeldingen achter elkaar.

Wat kun je doen om je werknemers te helpen bij een te hoge werkdruk en werkstress?

Ervaart een werknemer veel werkstress? Kom meteen in actie en spreek je steun uit. Een hoge werkdruk kan leiden tot uitval en dat wil je als leidinggevende voorkomen. Ga bijvoorbeeld het gesprek aan met je werknemer. Benoem de signalen die je opvallen en vraag hoe het écht met iemand gaat.

Ga op zoek naar de mogelijke oorzaak. Kijk samen kritisch aan welke energiebronnen en energielekken je iets kunt veranderen en maak een plan. Bijvoorbeeld door andere taken toe te wijzen, andere werktijden, voor meer autonomie te zorgen of steun te vragen aan collega's.. Ook kun je gezonde voeding en beweging op de werkvloer stimuleren. Bij ernstige stressklachten is professionele hulp van bijvoorbeeld een arts noodzakelijk.

---