“Ik was 26 jaar en wilde net de trein pakken op Rotterdam Centraal, toen ik werd gebeld door een onbekend nummer. Een incassobureau, wist ik inmiddels – die bellen altijd anoniem. Een meneer aan de andere kant van de lijn vertelde me dat ik vier keer dossierkosten moest betalen voor een openstaande rekening. Honderdzestig euro, die ik niet had. Met tranen in mijn ogen hing ik op. Ik was lang gevlucht voor mijn situatie, maar op dat moment realiseerde ik me: dit kan zo niet langer. Als ik nu niets doe, zit ik straks écht goed in de problemen.
Van schulden naar spaargeld
Socialdebt lost schulden van jongeren tussen de 18 en 27 jaar op door ze over te nemen van de schuldeisers. De stichting betaalt die schuld binnen vijf dagen af en spreekt vervolgens met de jongere een op maat gemaakte betalingsregeling af, zonder rente of boetes. Het NN Social Innovation Fund hielp Socialdebt in de opstartfase en collega’s van Nationale-Nederlanden zijn nog steeds betrokken als coach bij Socialdebt.
Ineens geen inkomen meer
Ik groeide op in een modaal gezin. We kwamen thuis nooit iets tekort en er was altijd genoeg geld om van te leven. Op mijn achttiende begon ik met een hbo-opleiding en daarnaast startte ik met mijn eigen softwarebedrijf. De problemen ontstonden in 2016; ik was 26 jaar, woonde op mezelf en had nog steeds mijn eigen onderneming. Mijn inkomen was in die tijd prima, maar bewust omgaan met geld deed ik niet: alles wat erin kwam, ging er ook weer uit.
In dat jaar ging het psychisch niet goed met me. In mijn privéleven speelden meerdere dingen die er uiteindelijk voor zorgden dat ik depressief thuis kwam te zitten. Van de ene op de andere dag had ik geen inkomen meer. Werken lukte op dat moment niet. Ik had geen buffer, want sparen had ik nooit gedaan.
‘Met pen en papier zette ik mijn financiële situatie op een rij. Wat gaat eruit, hoeveel kom ik tekort en hoe sta ik er precíes voor.’
Rekeningen negeren
Mijn copingstijl: vluchten. Natuurlijk wist ik ergens wel dat ik in de problemen zou komen als ik mijn kop in het zand zou steken, maar geld was wel het laatste waar ik ruimte voor had in mijn hoofd. Bijna acht maanden lang deed ik alsof de rekeningen niet bestonden. De zorgverzekering liet ik als eerste schieten, maar zonder inkomen of buffer lukte het me ook al snel niet meer om mijn andere vaste lasten te betalen.
Eén ongeopende brief werden er twee, en twee brieven werden er vier. Uiteindelijk was ik niet alleen het oorspronkelijke bedrag verschuldigd, maar waren er incassokosten bovenop gekomen. Ik sliep slecht, maar was vaak ook boos: ik kon die rekening van € 100,- al niet betalen, hoe kon ik € 140,- dan wél ophoesten?
Wie: Jamal Oulel (34)
Beroep: Initiatiefnemer Social Debt
Beste bespaartip: "Beperk grote vaste lasten door bijvoorbeeld woonruimte te delen."
Grootste financiële valkuil: “Mijn onvermogen om te sparen."
Gouden geldles: "Niets willen is hetzelfde als alles hebben."
Spaardoel: "Misschien een keer op vakantie, dat zou toch wel leuk zijn."
Creatief aan geld komen
Ondertussen werd ik steeds creatiever in manieren om aan geld te komen. Ik gebruikte mijn creditcard om geld op te nemen en de boodschappen te betalen, en door mijn spelcomputer te verkopen kon ik weer even vooruit. Uiteindelijk was mijn schuld opgelopen tot zo’n € 2.500,- . Een bedrag dat te overzien was, maar dat ik met geen mogelijkheid zelf kon oplossen.
Mijn schulden waren te weinig om bij de gemeentelijke instanties aan te kunnen kloppen, namelijk minder dan € 5.000,-, maar voor een traditionele lening bij de bank kwam ik niet in aanmerking, omdat ik geen inkomen had. Het voelde alsof elke deur die ik probeerde te openen, op slot zat.
Rust en ruimte
Mijn ouders wisten ondertussen wel dat er wat speelde, maar bij hen aankloppen wilde ik in het begin niet. Ik moest dit zélf kunnen oplossen. Na dat belletje op Rotterdam Centraal realiseerde ik me pas dat er geen andere uitweg was. Ik vertelde ze het hele verhaal en ze boden me aan tijdelijk weer thuis te komen wonen. Dat voelde als een reset.
Doordat mijn vaste lasten in één klap wegvielen, ontstond de rust en ruimte pas om met mijn mentale gezondheid aan de slag te gaan. Maar ook om na te denken hoe ik mijn leven weer op de rails kon krijgen. Bovendien was ik nu niet meer de enige persoon die wist van mijn situatie. Doen alsof het niet bestond, was geen optie meer. Achteraf weet ik dat dat de eerste stap is: deel je probleem met anderen. Doorbreek het taboe, maak het potje open. Sociale druk maakt wegvluchten moeilijker.
‘Mijn grootste les: vlucht niet voor je problemen. Open je brieven, lees je mail, ga in gesprek met je omgeving’
Lokaal plezier
Langzaam maar zeker ontstond er ook ruimte in mijn hoofd om overzicht te creëren. Eigenlijk heel simpel, maar ook eng; ik moest alles waar ik voor was weggerend onder ogen komen. In mijn eentje, ik wilde het graag alleen doen, ben ik de enveloppen gaan openmaken en de mails gaan lezen. Met pen en papier heb ik mijn hele financiële situatie op een rij gezet. Wat gaat eruit, hoeveel kom ik tekort en hoe sta ik er precíes voor?
Het overzicht dat ik ineens had, motiveerde me om andere keuzes te gaan maken. Ik gaf alleen nog geld uit aan wat echt nodig was en zag in dat niet alles geld hoeft te kosten. Om plezier te maken, was het geen must dat ik de trein naar Amsterdam pakte, dat kan ook in de buurt – en dan is het vaak gratis. Zelf koken is stukken goedkoper dan een maaltijd laten bezorgen.
Verdwalen in het systeem
Uiteindelijk heb ik twee jaar thuis gewoond en heb ik mijn schulden kunnen wegwerken. Ondertussen vond ik een parttimebaan als jongerenbegeleider en startte ik mijn eigen stichting om jongeren met beginnende schulden te helpen. Het gevoel van onrecht was nog steeds zó groot. Ik had aan den lijve ondervonden hoe slinks het systeem in elkaar zit. En dan spreek ik nog de taal, ik kan Googelen, ik begrijp wat in de brieven staat. Veel mensen verdwalen in het schuldensysteem.
Met de stichting bieden we elke jongere een persoonlijke coach die meedenkt over slimme keuzes. Iemand die niet oordeelt, maar luistert. Bovendien motiveren we jongeren met kleine beloningen, zoals OV-tegoed om naar werk te gaan of korting op je schuld als je goede stappen zet.
Grote schulden beginnen klein
Ik had het geluk van een netwerk om op terug te vallen, maar wat als ik niet bij mijn ouders terecht had gekund? Hoe was het dan met me afgelopen? Uiteindelijk begint elke problematische schuld als een kleine schuld. In Nederland hebben we wetten die toestaan dat bedrijven kunnen verdienen aan schulden: zo kan een kleine rekening in een half jaar tijd flink oplopen. Het is straffen, in plaats van helpen.
De schade wordt alleen maar moeilijker te overzien en het gevoel om weg te willen rennen groter. Mijn grootste les: vlucht niet voor je problemen. Open je brieven, lees je mail, ga in gesprek met je omgeving. Er is wél een oplossing.
Vrijheid is rijkdom
‘Wees moedig’, zeiden mijn ouders tegen me in de tijd dat het niet goed met me ging. Dat is me altijd bijgebleven. Het is makkelijk om te vluchten of te blijven hangen in je situatie, maar moediger om door te zetten, ook als het moeilijk is. Heel eerlijk: een buffer heb ik nog steeds niet. Uiteindelijk hoop ik mezelf meer salaris uit te kunnen keren, zodat ik kan sparen. Tot die tijd doe ik het met wat ik heb en leef ik minimalistisch en sober. Ik geef niets om dure spullen, uit eten gaan is een luxe die ik mezelf zelden gun en ik draag mijn kleding en schoenen zo lang mogelijk.
Ik heb weinig nodig om gelukkig te zijn en ben me erg bewust van wat ik wél heb. Ik ben mijn eigen baas, met mijn stichting verdien ik genoeg om van te leven, ik heb geen schulden en heb al heel veel jongeren kunnen helpen: dat is vrijheid en rijkdom voor mij. Niets willen is hetzelfde als alles hebben. Als ik óóit rijk word, is mijn droom om het allemaal weg te geven.’
