Jasper Broers over de ontwikkelingen in de WIA

‘Tegen het toenemend aantal WIA-aanvragen valt nauwelijks op te boksen.’

Steeds meer mensen doen een beroep op de Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA). Hoewel lang niet alle aanvragen worden toegewezen, is die toename wel reden tot zorg. Dat vindt Jasper Broers, WIA-expert van Nationale-Nederlanden. “Vooral jongere werknemers blijven kwetsbaar.” Dat en nog veel meer blijkt uit het laatste jaarverslag van UWV.

De WIA-instroom blijft toenemen. In 2023 is het aantal nieuw toegekende WGA-uitkeringen gestegen met 8,4%. De stijging van het aantal WIA-aanvragen kwam zelfs uit op 15%. Dat zijn een paar van de belangrijkste trends die uit het UWV-jaarverslag over 2023 naar voren komen. Als WIA-expert van Nationale-Nederlanden is Jasper Broers als geen ander thuis in de cijfers van UWV. Daarin vallen hem een aantal interessante dingen op.

Blijkbaar wordt Nederland steeds zieker.

Kwetsbare jongeren

Om te beginnen wijst Jasper op de stijging van het aantal 42e weekmeldingen. “We zien dat de meldingen van de leeftijdsgroep van 25 tot 35 jaar met 5% zijn toegenomen. Dat is een lager groeipercentage dan in 2022, toen de stijging uitkwam op 26%. Maar de trend is en blijft zorgwekkend.”

Bron: UWV Jaarverslag 2023

Er is een grote groep jongere werknemers die kwetsbaar is, constateert Jasper. “Daar moeten we meer aandacht aan geven. Hoe zorgen we dat deze groep aan het werk blijft? Hoe voorkomen we dat jonge werknemers voor langere tijd uitvallen? Want je wilt als samenleving niet dat mensen zo vroeg in hun carrière niet meer mee kunnen komen.”

Zo snel mogelijk aan het werk

Bij langdurig verzuim is het belangrijk mensen zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen. Dat geldt niet alleen voor jongeren, maar voor elke werknemer die langs de kant staat. “Hoe eerder je begint met re-integratie, hoe groter de kans op succes. En hoe langer mensen inactief zijn, hoe moeilijker het voor ze wordt weer aan het werk te gaan.”

Maar het blijft lastig om mensen die al een hele tijd thuiszitten weer actief te krijgen. Dat zien we duidelijk terug in de WIA-cijfers over 2023. Want het aantal mensen dat twee jaar ziek is, is gestegen. En dat met maar liefst 15%. “Dat is fors”, zegt Jasper. “Zo’n sterke stijging hebben we nog niet eerder gezien. En dat is echt reden tot zorg.”

UWV heeft meer aanvragen afgehandeld

UWV heeft er al jarenlang moeite mee om het aantal aanvragen voor een sociaal-medische beoordeling bij te houden. Dat komt vooral door een gebrek aan keuringsartsen. Maar over 2023 heeft UWV het op basis van de cijfers goed gedaan. “Het aantal afgehandelde aanvragen nam met maar liefst 21% toe”, stelt Jasper vast. “Dat waren er bijna 14.000 meer dan in 2022. Dat is enorm veel.”

Bron: UWV Jaarverslag 2023

Jasper maakt er wel een kanttekening bij. Want de stijging van het aantal afgehandelde aanvragen komt voor twee derde door de verkorte 60-plus beoordeling. Wie aan het einde van de WIA-wachttijd 60 jaar of ouder is, wordt niet meer beoordeeld door de verzekeringsarts. De arbeidsdeskundige bepaalt in dat geval het arbeidsvermogen en de uitkering.

“Het is wel zo dat een derde van het toegenomen aantal afgehandelde aanvragen op de gebruikelijke manier is gedaan”, zegt Jasper. “UWV is hier dus wel flink in vooruitgegaan. Daarvoor verdienen ze alle lof.”

Er zijn in 2023 meer aanvragen afgewezen dan in het jaar daarvoor. Dat moet ons aan het denken zetten.

Dat UWV gebruikmaakt van een verkorte beoordeling, vindt Jasper begrijpelijk. “De achterstanden in de keuringen waren structureel hoog. Dat was niet alleen onprettig voor UWV, maar ook voor werkgevers én de werknemers in de wachtkamer. Die willen weten waar ze aan toe zijn. Door die verkorte beoordeling van 60-plussers kunnen verzekeringsartsen ook meer tijd vrijmaken voor de overige, jongere, cliënten. Dat is hard nodig, omdat het totale aantal aanvragen is gestegen.”

Maar de verkorte beoordeling is geen ideale oplossing, vindt Jasper. “Er zijn 60-plussers die nog wel kunnen en willen werken. Zij worden niet aangemoedigd om nog (deels) aan het werk te blijven. Eigenlijk kunnen we hen niet missen op de arbeidsmarkt. Net als de jongeren hebben we deze generatie hard nodig.”

Effect van verkorte beoordeling

Een ander bezwaar van de verkorte beoordeling is de mogelijke aantrekkelijkheid ervan. “Doen 60-plussers eerder een beroep op de WIA omdat ze weten dat de drempel verlaagd is? Dat effect moeten we in de gaten houden.”

Wie een WIA-uitkering aanvraagt en onder de 60 jaar is, wordt nog wel gewoon door een verzekeringsarts beoordeeld. Die bepaalt of en in hoeverre de werknemer nog in staat is om te werken.

Bij de uitkeringen die ontstaan uit de beoordelingen, is de WGA redelijk gelijk gebleven. De IVA – de uitkering bij duurzame arbeidsongeschiktheid – is iets toegenomen vergeleken met 2022.

Meer afwijzingen

Maar opvallend is vooral dat er in 2023 meer aanvragen zijn afgewezen dan in het jaar daarvoor. Dat moet ons met z’n allen aan het denken zetten, vindt Jasper. “In de categorie 25 tot 35 jaar steeg het aantal afwijzingen met 22%. Is er in de WIA-wachttijd wel voldoende gedaan om die mensen aan het werk te houden? We denken dat het merendeel van de afgewezen aanvragen uit de Ziektewet komt. Dat gaat om mensen die geen werkgever (meer) hebben. We zouden graag meer onderzoek willen naar deze doelgroep.”

Meer herbeoordelingen bij eigenrisicodragers

Bij mensen die al een sociaal-medische beoordeling hebben gehad, kan er na verloop van tijd aanleiding zijn voor een nieuwe keuring. Bijvoorbeeld omdat de gezondheid beter of slechter is geworden.

Het valt Jasper op dat WGA eigenrisicodragers vaker een herbeoordeling aanvragen. “Het aantal mensen met een WGA-uitkering dat weer deels werkt, was bij eigenrisicodragers bijna 50% hoger dan bij werkgevers die publiek verzekerd zijn”, zegt Jasper. “Dat ligt voor de hand. Werkgevers die eigenrisicodrager zijn, hebben bewust gekozen voor eigen controle. Zij sturen meer op het geheel of gedeeltelijk aan het werk gaan van de arbeidsongeschikte werknemer. Daarnaast sturen zij meer op een passende en duurzame uitkering voor de werknemer.”

Conclusie: gemengd beeld

Al met al leveren de trends in de WIA-ontwikkelingen een gemengd beeld op, vindt Jasper. “UWV slaagt er beter dan voorgaande jaren in aanvragen op tijd af te handelen. Dat is goed, want daardoor komt er eerder duidelijkheid. Voor werknemers én werkgevers.”

Maar door de sterke toename van het aantal WIA-aanvragen is het eigenlijk dweilen met de kraan open. “Ondanks de inspanningen is de werkvoorraad van UWV in totaal met maar 1,2% afgenomen. Als de groei van de WIA-aanvragen zo doorgaat, valt daar niet tegenop te boksen.”

Kijken naar de toekomst

Jasper blijft de WIA-ontwikkelingen voor Nationale-Nederlanden met veel aandacht volgen. Dat doet hij met de aanbevelingen van de commissie Octas in het achterhoofd. Wat de voorstellen van de commissie gaan betekenen voor de WIA-instroom, is natuurlijk afwachten.

Het afschaffen van de IVA vindt ook Jasper onverstandig. “Dan maak je geen onderscheid meer tussen duurzame en niet-duurzame arbeidsongeschiktheid. En wordt het voor werknemer en werkgever onduidelijk of er nog kans is op re-integratie.”

Bekijk het hele trendrapport