Grijze vlekken in het pensioen: zo voorkom je teleurstelling bij werknemers over hun pensioenopbouw

Het nieuwe pensioenstelsel moet de witte vlekken in pensioenland verminderen. Met de witte vlek worden werknemers bedoeld die geen pensioen opbouwen, zoals zzp’ers. Maar er is ook een grijze vlek: werknemers die wel pensioen opbouwen, maar weinig. Hoe kun je die grijze vlek als werkgever of adviseur inkleuren? Met andere woorden: wat kun je doen om teleurstelling bij je werknemers over hun uiteindelijke pensioenopbouw te voorkomen?

Ieder jaar doen advieskantoor Mercer en beleggingsinstituut CFA internationaal onderzoek naar pensioen. Keer op keer staat Nederland in de top 3 van de beste pensioenstelsels ter wereld. Ook dit jaar kwam het Nederlandse pensioenstelsel weer als beste uit de bus.

Ook in de toekomst het beste pensioenstelsel ter wereld

Waarom het dan toch nodig is dat pensioenstelsel aan te passen? Die vraag krijgt pensioenexpert Kees Swinkels van Mercer vaak. In een eerder gesprek met Tom Haaring, directeur Commercie Pensioen van Nationale-Nederlanden, legt hij uit: “Een groot deel van het onderzoek draait erom: hoe toekomstbestendig is je stelsel? Is het straks ook nog betaalbaar en voor iedereen toegankelijk? Als we met de oude regels doorgaan, bungelen we over tien of twintig jaar onderaan. Nu scoren we goed, dus hebben we de luxe te veranderen.”

Het bestaande stelsel is namelijk niet meer houdbaar, voegt Tom Haaring daaraan toe. Vanwege de lage rente en stijgende levensverwachting van mensen staat de pensioenpot onder druk. “We moeten meebewegen met de economie.”

Witte vlek: werknemers zonder pensioenopbouw

Ook verandert de arbeidsmarkt: we switchen sneller van baan en steeds meer mensen zijn zzp’er of uitzendkracht. Daardoor is er ook een steeds grotere groep werkenden die geen pensioen opbouwt bij een werkgever. Zij hebben later waarschijnlijk alleen AOW. In pensioenland wordt deze groep ook wel ‘de witte vlek’ genoemd.

In 2021 heeft de Stichting van de Arbeid een ‘Aanvalsplan witte vlek’ gepresenteerd. Het doel? In 2027 moet het aantal werkenden zonder pensioenopbouw gehalveerd zijn. Daar moet de nieuwe Wet toekomst pensioenen (Wtp) aan bijdragen. De Wtp geldt sinds 1 juli 2023. Pensioenuitvoerders krijgen tot 1 januari 2028 om de pensioenregelingen aan te passen.

‘Een laag pensioen kan leiden tot financiële teleurstelling.’

Uit de derde voortgangsrapportage (maart 2024) blijkt dat er momenteel zo’n 766.000 mensen helemaal geen pensioen opbouwen. Dat is 11% van het totaal aantal werkenden in Nederland. Eind 2019 waren er nog 936.000 werknemers zonder pensioenopbouw (13%). In drie jaar tijd is er dus een lichte verbetering zichtbaar. Oftewel: de witte vlek wordt langzaamaan ingekleurd. En dankzij de Wtp wellicht nog verder.

Grijze vlek: werknemers die wel pensioen opbouwen, maar weinig

Maar daarnaast is er ook een grijze vlek. En die wordt de laatste tijd steeds vaker genoemd. Dit gaat om de groep werknemers met een lage pensioenopbouw in de tweede pijler (het werkgeverspensioen). De Autoriteit Financiële Markten (AFM) vraagt de laatste jaren specifiek aandacht voor deze grijze vlek.

In 2023 heeft de AFM een rapport gepubliceerd over deze grijze vlek in het pensioen. Uit dit onderzoek blijkt dat meer dan 70% van de Nederlandse werknemers met een beschikbare premieregeling (DC-regeling) een premie-inleg heeft van 10% of lager. En gemiddeld maakt nog geen 35% gebruik van de (maximale) ruimte om belastingvriendelijk pensioen op te bouwen.

Het gevolg? Zonder verdere individuele aanvulling bouwen deze werknemers waarschijnlijk minder pensioen op dan ze zouden verwachten. Een lager pensioen leidt mogelijk tot financiële teleurstelling, zodra een werknemer de pensioenleeftijd bereikt. De werknemer heeft misschien al die tijd ten onrechte gedacht dat het pensioen ‘vast wel goed geregeld is’. En dat blijkt vervolgens flink tegen te vallen.

AFM roept op tot actie

Daarom roept de AFM op tot actie. Alle betrokkenen in de pensioensector moeten het gesprek aangaan over de grijze vlekken, om deze in de toekomst te voorkomen. Hieronder vallen ook werkgevers en adviseurs. Wat kun je bijvoorbeeld doen als werkgever of adviseur?

1. Communiceren over pensioen

Wees duidelijk over wat je werknemers aan pensioen opbouwen. En hoe dat zich verhoudt tot hun huidige inkomen. Een gemiddelde werknemer heeft weinig gevoel bij het inkomen na de pensioenleeftijd. De kans is groot dat werknemers die meer kennis hebben, ook eerder actie ondernemen om het pensioen aan te vullen. In dat licht is de nieuwe (verplichte) keuzebegeleiding voor werknemers een stap in de goede richting.

2. Wees je bewust van de hoogte van de pensioentoezegging

In een DC-regeling is de uiteindelijke hoogte van het pensioen afhankelijk van het behaalde rendement en de beleggingskeuzes van de deelnemers. Maar ook de hoogte van de in te leggen premie speelt een rol. Hier begint het eigenlijk mee. Hoe lager de premie is, hoe minder pensioen de werknemer uiteindelijk opbouwt.

Een voorbeeld: stel dat je als werkgever een vlakke staffel van 4% premie hebt toegezegd. Er geldt geen of een heel lage eigen bijdrage. Dan kun je een werknemer óók de keuze geven vrijwillig bij te sparen. Of een hoger percentage toezeggen en de eigen bijdrage ook op een hoger niveau vaststellen.

Welke mogelijkheden zijn er nu al?

De witte en grijze vlekken in het pensioen zijn niet nieuw. Ze worden ook niet veroorzaakt door de nieuwe pensioenwet. Wel is het zo dat de Wtp een goed moment biedt om de pensioentoezegging nog eens kritisch tegen het licht te houden. Wat je verder nu al kunt doen?

Als werknemer:

1. Verdiep je in het pensioen
Zo kom je niet voor verrassingen te staan op je pensioendatum. Dit begint bij het inloggen op mijn.nn Inkomen Later, als je klant bij ons bent. Een overzicht van alle pensioenen die je hebt opgebouwd vind je op mijnpensioenoverzicht.nl.

2. Leg extra pensioen in
Valt je pensioenopbouw tegen? Dan kun je ervoor kiezen extra pensioenpremie in te leggen. Dit kan binnen je pensioenregeling. Maar je kunt op andere manieren zelf zorgen voor extra pensioen, bijvoorbeeld met een lijfrente via Aanvullende Pensioenopbouw.

3. Vul je pensioen op een andere manier aan
Je kunt er ook voor kiezen om langer door te werken. Of bijvoorbeeld je woonlasten verlagen door je hypotheek af te lossen, als je een koophuis hebt.

Als werkgever:

1. Ga in gesprek met je adviseur
Hoe staat de pensioenregeling ervoor? Voorziet deze voldoende in een goed inkomen voor later? Bespreek dat samen met je adviseur.

2. Zeg een hoger premiepercentage toe
Als je pensioenregeling niet zo ruim is, kun je overwegen een hoger premiepercentage toe te zeggen. Of de eigen bijdrage door de werknemer op een hoger niveau vaststellen. Uiteraard in overleg met je adviseur.

3. Wees duidelijk
Communiceer open en eerlijk over de pensioenregeling richting je werknemers. Bijvoorbeeld door ze te verwijzen naar mijn.nn Inkomen Later, als je klant bij ons bent. Of naar mijnpensioenoverzicht.nl, voor een overzicht van al hun pensioenen tot nu toe. Zo voorkom je dat je werknemers straks voor verrassingen komen te staan. En stimuleer je ze op tijd in actie te komen, als dat nodig is!

Tot slot

Wees je als werkgever bewust van het risico dat ook jouw werknemers te weinig pensioen opbouwen. Wil jij niet dat je werknemers tegen de pensioendatum verrast worden door een lagere pensioenuitkomst dan verwacht? Met onze beschikbare premieregeling Persoonlijk Pensioen Plan bieden we werknemers een oplossing met volop keuzes, ook in de manier van beleggen. Meer weten? Neem contact op met je adviseur om de mogelijkheden te bespreken.