Hoe ga je als organisatie aan de slag met innovatie?

Vooruitkijken en innoveren. Dat is in deze samenleving steeds belangrijker. Maar hoe doe je dat als organisatie? En wat is innovatie eigenlijk? Marco Derksen is strategisch adviseur voor organisaties als de Nationale Politie en Rijkswaterstaat. Hij was betrokken bij innovatietrajecten van onder andere ING, T-Mobile en Essent. In dit artikel deelt hij zijn belangrijkste tips voor innovatie in jouw bedrijf.

Foto: Punkmedia

Er is vaak discussie over de betekenis van innovatie. Wat is innovatie volgens jou?

“Innovatie betekent vernieuwing. Dat kan op allerlei manieren. Je kunt je product vernieuwen. Of je diensten. Maar innovatie kan ook betekenen dat je je hele organisatie vernieuwt. De betekenis is dus heel breed. De ene innovatie heeft grotere gevolgen dan de andere. Ik praat daarom vaak over twee soorten innovaties: incrementele innovaties en radicale innovaties.”

Hoe moeten organisaties deze innovaties voor zich zien?

“Incrementele innovatie betekent dat je iets wat je al deed, beter, sneller of goedkoper gaat doen. Denk daarbij aan kiezen voor online marketing. Of overgaan op verkoop via een webwinkel. Bij radicale innovatie ga je terug naar de basis. Je stelt jezelf vragen als: wat als ik vandaag opnieuw zou beginnen? Waar hebben mijn klanten behoefte aan? En hoe kan mijn organisatie daarop inspelen? Stel, je werkt bij een bank. En je merkt dat je klanten liever geld lenen van familie en vrienden dan van de bank. Dan kun je een platform bouwen waarop ze dit makkelijk en veilig kunnen doen. Als organisatie doe je dan heel iets anders dan eerst. Dat is radicale innovatie. Of ook wel: digitale transformatie .”

Radicale innovatie klinkt voor organisaties als een risico.

“Dat is het ook. Daarom is het ook zo lastig om als bestaande organisatie radicaal te innoveren. Maar het is wel belangrijk als je wilt blijven groeien. Kijk naar Booking.com. Dat bedrijf gebruikt moderne technologie. Maar wát ze doen is niet meer zo nieuw. Ze richtten zich eerst alleen op de verhuur van traditionele hotelkamers. Daardoor speelden ze niet in op nieuwe klantbehoeftes: het huren en verhuren van particuliere ruimtes. Toen ze dat wel gingen doen, was Airbnb al de grootste op dat gebied.”

Waar begin je als je met radicale innovatie aan de slag wilt?

“Eerst moet je weten wat er gebeurt in de samenleving. Hoe kun je daar als organisatie op inspelen? Dat heeft Airbnb slim gedaan. Leiderschap speelt ook een grote rol. Je moet een duidelijke visie hebben. Organiseer bijvoorbeeld een heidag of brainstorm. En denk samen met collega’s na over waar jullie naartoe willen met de organisatie. Een goede manier om dat te doen, is denken in scenario’s. Hoe zou de wereld er over tien jaar uit kunnen zien? Hoe kun je daarop inspelen? En met welke vernieuwingen? Misschien moet je een nieuw product ontwikkelen. Of je verdienmodel aanpassen."

Foto: Punkmedia

Hoe zorg je voor innovatieve ideeën?

“Je wilt voorkomen dat je blijft denken zoals je altijd hebt gedaan. Daarom is het slim om mensen van buiten je organisatie uit te nodigen. Bijvoorbeeld klanten of partners die meedenken over je producten en diensten. Vanuit mijn rol als strategisch adviseur word ik ook regelmatig gevraagd om met bedrijven mee te denken. Vaak kom ik als buitenstaander met andere ideeën dan mensen die er al jaren werken.”

En dan? Hoe maak je van die innovatieplannen werkelijkheid?

“Organisaties die radicaal innoveren, doen dat vaak in drie stappen. Kijk eerst samen met je klanten of gebruikers naar hun behoefte. Welk probleem moet worden opgelost? En welke oplossingen heeft jouw bedrijf hiervoor? Daarna kies je de beste optie. Test die bij je klanten of gebruikers. Hebben zij er iets aan? Zo nee, dan begin je opnieuw. Zo ja, dan kun je door naar de volgende stap. Dat is de ontwikkeling van producten of diensten.

Vroeger brachten organisaties hun producten en diensten pas op de markt als ze helemaal klaar waren. Maar de samenleving verandert heel snel. Die methode werkt dus vaak niet meer. Veel organisaties werken daarom agile. Je ontwikkelt je dienst of product dan in fases. Is een fase klaar? Dan test je het product of de dienst eerst bij je klanten of gebruikers. Hun feedback verwerk je. Pas daarna ga je door met de volgende fase. Zo blijf je aansluiten bij hun behoeftes.”

Wat is de grootste valkuil bij innovatie?

“Je werknemers niet op tijd betrekken. Een innovatie werkt niet als die alleen door een apart innovatieteam wordt bedacht. En pas na twee jaar bij de rest van de organisatie over de schutting wordt gegooid. Neem je werknemers daarom vanaf het begin mee in je innovatieplannen.”

Een innovatieteam of innovatieafdeling oprichten is dus niet slim?

“In grote organisaties kan het lastig zijn om al je werknemers vanaf de eerste stap te betrekken. Je kunt dan best een innovatieteam of innovatieafdeling oprichten. Maar je moet er wel voor zorgen dat zij de rest van de organisatie betrekken. Dat ze hun collega’s meenemen in het innovatieproces. Die sociale innovatie is misschien nog wel belangrijker dan de technologische innovatie. Je werknemers moeten uiteindelijk met je innovatie aan de slag. Ze moeten snappen waarom dit belangrijk is.”

Hoe zorg je voor een innovatiecultuur?

“Dat heeft vooral te maken met leiderschap. Je moet als leidinggevende vertrouwen hebben in je mensen. Geef ze de ruimte om te experimenteren. En om fouten te maken en te leren. Het maakt trouwens niet uit of je een grote of kleine organisatie bent. Ik ken organisaties met zestig werknemers waar geen beweging in te krijgen was. Terwijl ik bij grote bedrijven als Bol.com meteen voelde dat iedereen energie had om dingen anders te doen.”

Als je niet mee verandert met de samenleving, halen concurrenten je in.

Wat kun je doen als je je organisatie niet in beweging krijgt?

“Lukt innoveren binnen je organisatie niet? Dan kun je ervoor kiezen dit buiten je organisatie te doen. Je werkt dan met nieuwe mensen aan nieuw businessplan . Op een nieuwe plek. Dat deed Essent bijvoorbeeld al in de begintijd van internet. Zij startten buiten de organisatie met nieuwe mensen en nieuwe ICT-technologie Energiedirect. Met succes!”

Waarom moet je als organisatie eigenlijk met innovatie bezig zijn?

“De wereld buiten je organisatie verandert telkens. Er komen nieuwe technologieën op de markt. De samenleving verandert. En je klanten en de wet- en regelgeving ook. Als je niet meegaat, halen concurrenten je in. Zo zullen er altijd exponentiële organisaties bestaan. Deze bedrijven zien kansen in nieuwe technologische ontwikkelingen. Denk aan Instagram of Airbnb. Zij gebruiken nieuwe technologieën en organisatieprincipes om online platforms te bouwen. En spelen in op de trend dat mensen steeds meer digitaal met elkaar verbonden zijn. Ze groeiden daardoor veel sneller dan organisaties die minder meebewegen.”

Komt er een moment dat je ‘klaar’ bent met innoveren?

“Veel exponentiële organisaties veranderen na een tijd weer in traditionele organisaties. Zoals Booking.com. Maar ook nieuwe bedrijven als Energiedirect zijn in de loop der jaren weer op traditionele bedrijven gaan lijken. Als een businessmodel succesvol is, proberen bedrijven dat in stand te houden. Continuïteit en stabiliteit zijn dan belangrijker dan innovatie. Het is een uitdaging om te zorgen dat je fris en vernieuwend blijft. Een innovatiecultuur helpt daarbij. Zeker in deze tijd vol veranderingen.”