Een potje voetbal in het park, dansen tijdens een concert of tafeltennissen. Maar ook kunst kijken, frisbeeën of tuinieren: eigenlijk valt het allemaal onder spelen. Waarom? Omdat je brein dan niet met werk bezig is. En dat is een feest voor je hersenen.
Jan Jaap Verolme kan het iedereen aanraden. Hij schreef boeken over stress, zoals Handboek Stress te Lijf en de Burn-out Bubbel. Ook is hij adviseur en trainer voor vitaliteit. “Als je werkt, ben je vooral bezig met cognitieve dingen. Informatie verwerken, denken, concentreren en organiseren. Veel van onze tijd brengen we dan ook zo door. Maar je brein heeft het ook nodig om andere ‘regio’s’ te gebruiken en activeren. Dat helpt om te ontstressen, veerkrachtig te blijven en goed in je (werk)vel te zitten.”
Lekker spelen
Wanneer speel je als volwassene eigenlijk? De Amerikaanse psycholoog en onderzoeker Peter Gray heeft een paar ‘spelregels’ rondom spelen opgesteld. Dat zijn onder andere:
- Je kiest zelf de activiteit uit.
- Je kunt stoppen wanneer je wilt.
- Je voert de activiteit uit in een actieve, maar ontspannen toestand.
Ook moet het een product zijn van je voorstellingsvermogen, schrijft Quest. Jan Jaap: “Spelen is dus vrijwillig, niks moet en belangrijk: je doet het met plezier. Die vrijwilligheid zorgt voor ontspanning. Nadruk bij het spelen ligt op creativiteit, verbeelding, zelfexpressie en er zijn geen strikte regels of doelen.” Spelen doe je trouwens niet alleen náást je werk, maar ook tijdens. Wát je speelt, is aan jou. Ook hoe vaak.
Speel je genoeg? Dan pluk jij daar deze zes vruchten van
Het maakt je veerkrachtig
Als je hardloopt, maakt je brein het geluksstofje dopamine aan. Spelen heeft ook zo’n effect, zegt Jan Jaap.
"Tijdens het spelen komen er een aantal stofjes vrij, zoals endorfine en dopamine. Die zijn belangrijk voor je motivatie. Je krijgt een geluksbeloning en daar houdt je brein van. Je stresssysteem schakelt uit. Spelen is dus een manier om te ontspannen, je hoofd leeg te maken, minder aan je werk te denken en zo wat lichter in het leven te staan."
Jan Jaap gaat verder: "Zie het als een energieboost. Je bent daarna energieker en positiever. Je voelt minder angst en bent vaker tevreden. Al die positieve gevoelens neem je mee in je werk. Daardoor ben je veerkrachtiger en kun je werkstress bijvoorbeeld beter aan en accepteren.”
Heb jij de stresstest al gedaan?
Met tien vragen kom je erachter hoe jij reageert op stress op je werk.
Je leert nieuwe dingen
Uit onderzoek blijkt dat speelse mensen creatiever zijn en makkelijker met nieuwe ideeën komen in hun werk, zegt Jan Jaap. Spelen houdt medewerkers ook scherp, verhoogt het probleemoplossend vermogen en de creativiteit, schrijft ook vitaliteitsbureau Adaptics.
En wist je dit al? Door spelen ontdek je dingen over jezelf. Je leert nieuwe vaardigheden, ontmoet andere mensen. Je ontdekt waar je hart sneller van gaat kloppen. En waar je plezier uit haalt. Passie, of in elk geval plezier, is een essentieel onderdeel van een vitaal leven. Doen wat je leuk vindt, is een mooie eigenschap. Het helpt je zelfs goed in je werkvel te zitten.
Je doet iets voor jezelf
Het mooie van spelen is: je kiest automatisch iets wat bij je past. Je wilt het zelf. Niet omdat het moet. Spelen is iets van jou en geeft je gevoel van autonomie een boost. Dat gevoel is een van de basisbehoeften van mensen. Wil je werkstress voorkomen? Dan is het gevoel van autonomie ook belangrijk. Wordt er in die behoefte voorzien? Dan voel je gelukkiger in je werk. Klinkt logisch, toch?
Het helpt je omgaan met tegenslag
Wist je dat kijken naar kunst ook een vorm van spelen is? En het is ook nog eens hartstikke gezond. Uit onderzoek blijkt een halfuurtje kunst kijken al goed voor je stressniveau. Het stresshormoon cortisol neemt dan af. Ook is het goed voor je hersenen. Het houdt je brein fit: je kijkt anders naar de werkelijkheid. Daardoor blijven je hersenen wendbaar, flexibel en creatief.
Door hard te lopen, kosten ‘moeilijke’ taken minder energie
Spelen is leuk en geeft plezier. En daarmee wordt je kijk op het leven net wat lichter. In moeilijke situaties kan speelsheid je helpen om stress te verlagen en daardoor kun je beter omgaan met tegenslagen, zegt de Amerikaanse psycholoog Paul McGhee. “Mensen die niet meer spelen, lijden volgens McGhee aan 'terminale serieusheid'. Ze zijn zo serieus dat ze op geen enkele manier plezier ervaren in hun leven.”
Het zorgt voor verbinding
Een wandeling met een vriend, koken met je oma of tuinieren met de buren. Spelen zorgt voor verbinding. Ook geeft spelen nieuwe gespreksstof en maak je samen herinneringen. Spelen met je collega’s, dus tíjdens het werk, is trouwens ook belangrijk. Nienke (32) is communicatieprofessional. Als zzp'er werkt ze in een bijzonder bedrijf. Zo hingen er schommels in de kantine. Náást de tafeltennistafel en het dartbord.
“Buiten was een soort moestuin. Wat bleek: in de pauze, als de lunch op was, namen ze extra tijd om even samen een potje te spelen met veel gelach en gegil. Ik heb zelfs een keer buiten in de zon staan tuinieren. Ik heb niet echt groene vingers, maar ik vond het zo ontspannend en gezellig met die collega’s. Ik heb nooit meer zo’n fijne werksfeer meegemaakt.”
Jan Jaap: “Wordt er wel genoeg gespeeld tijdens het werk? Dat is een van mijn vragen als ik bij organisaties kom. Spelen tijdens het werk is zó belangrijk. Is het antwoord op deze vraag nee? Dan doe je iets niet goed als manager. De meest belangrijke, frisse uren van ons leven spelen zich af tijdens het werk. En de voordelen zijn overtuigend. Speeltijd levert een heleboel nieuwe ideeën en inzichten op.”
Stress is de vijand van spelen
Spelen is dus goed voor ons. Maar nu is de hamvraag: hoe vaak moet je dan spelen? Een lastige vraag, vindt Jan Jaap. Spelen moet je in je leven verweven. “En dat betekent automatisch dat je werkgever je die gelegenheid moet bieden. Zelf kijk ik eens per week even terug. Dan bedenk ik: hoe was die afgelopen week en heb ik genoeg gespeeld? Als je meer stress hebt, dan speel je minder. Je zou stress de vijand van het spelen kunnen noemen. Als je gestrest bent, gun je jezelf weinig ruimte. Is dat het geval? Dan is het tijd om te spelen.”
