Zo voorkom je verzuim door financiële stress

Vind je financiën een lastig onderwerp om te bespreken met je werknemers? Doe dat toch wel, adviseert Nadja Jungmann, lector en bijzonder hoogleraar schuldenproblematiek. Financiële stress heeft namelijk veel invloed op het werk en kan leiden tot verzuim.

Het zal je niet ontgaan zijn: steeds meer Nederlanders komen moeilijk rond. Energiekosten rijzen de pan uit, de inflatie is hoger dan ooit en schulden stapelen zich op. Maar liefst 80% van de werkgevers heeft werknemers met financiële problemen. Dat blijkt uit onderzoek van Deloitte, Schuldenlab NL en werkgeversorganisatie VNO-NCW.

Wat is financiële stress?

Nadja: “Dat is heel persoonlijk. Er is niet zoiets als een definitie of graadmeter van financiële stress. Sowieso is stress een beleving, geen toestand. Als het leven meer van je vraagt dan je aankunt, noemen we dat stress. Financiën kunnen daar een belangrijke bron van zijn. Je kunt je wel voorstellen dat het veel stress oplevert als je te maken hebt met deurwaarders en incassobureaus. Uit onderzoek weten we dat mensen daardoor meer moeite krijgen om prioriteiten te stellen en hun emoties en verlangens te reguleren. Dat verklaart waarom mensen met geldzorgen niet altijd in een rechte lijn van probleem naar oplossing gaan.”

In hoeverre heeft dat invloed op hun werk?

“Als stress lang genoeg aanhoudt, verandert dat iemands gedrag en fysieke gezondheid. Chronische stress werkt door op je immuunsysteem, waardoor je vatbaarder wordt voor ziekten en aandoeningen. Van hart- en vaatziekten tot depressies en angststoornissen. Veel mensen eten en slapen slecht vanwege financiële zorgen, en kunnen zich slecht concentreren. Dat alles komt je werk niet ten goede. Mensen met geldzorgen zijn gemiddeld zo’n negen dagen per jaar meer ziek dan werknemers zonder geldzorgen.”

Financiële stress heeft dus ook gevolgen voor een werkgever

“Zeker. Werknemers met financiële stress of schulden zijn minder productief, verzuimen vaker en zijn dus minder goed inzetbaar. Het Nibud berekende dat een werknemer met een modaal inkomen en schulden een bedrijf gemiddeld zo’n € 13.000,- per jaar kost.”

Bijna 80% hoopt dat hun werkgever meedenkt bij geldzorgen.

Hoe voorkom je verzuim door financiële stress?

“Het belangrijkst is dat je, al voordat schulden ontstaan, laat weten dat je openstaat voor gesprekken over geldzorgen. Je kunt bijvoorbeeld op het intranet een berichtje plaatsen: ‘Heb je geldzorgen? Weet dat we graag met je meedenken.’ Organiseer eens in de zoveel tijd een informatiemiddag of workshop. En huur dan een professional in, zoals een budgetcoach, financieel adviseur of schuldhulpverlener. Die kan voorlichting geven. Bijvoorbeeld over energietoeslag, een onderwerp wat nu heel relevant is. Een tip: nodig mensen uit voor een middag ‘budgettips’. Niet voor een middag voorlichting over schulden. Dan komt er haast niemand.”

Hoe herken je een werknemer met financiële stress?

“Bij veel werkgevers gaat het belletje pas rinkelen als er beslag gelegd wordt op het loon van een werknemer. Terwijl er vaak al wel signalen zijn. Soms zijn die heel concreet: dan vragen werknemers of ze een voorschot op hun loon kunnen krijgen, of hun dertiende maand vast mogen ontvangen. Of ze vragen dringend om salarisverhoging.

Andere signalen: een werknemer die opeens heel snel een kort lontje heeft of ineens meer of minder wil werken. Iemand doet niet meer mee met uitjes, neemt geen lunch meer mee of is net naar het toilet op het moment dat geld wordt opgehaald voor het cadeau van een collega.

Wees ook alert op life-events. Gaan werknemers scheiden? Verliest de partner een baan? Of is iemand in de familie ziek of overleden? Dat is vaak een basis voor financiële problemen. Een goed aanknopingspunt om het gesprek over financiën mee te beginnen. Ik heb trouwens ook meegewerkt aan een e-learning geldzorgen herkennen, speciaal voor werkgevers.”

Financiën zijn voor veel mensen een privékwestie. Is het dan geen inbreuk op de privacy van je werknemers om het gesprek erover te beginnen?

“Er hangt inderdaad een taboe rond financiële stress en schulden. Veel mensen schamen zich ervoor. Tegelijkertijd weten we uit onderzoek dat bijna 80% van de werknemers hoopt dat hun werkgever met ze meedenkt als ze geldzorgen hebben. Ze willen er juíst over praten. En ís financiële stress per se een privékwestie? Dat betwijfel ik. Als het ten koste gaat van de inzetbaarheid op de werkvloer, gaat het jou als werkgever toch ook aan? Schuldenproblematiek heeft grote invloed op het welzijn van je werknemers. Als je om ze geeft, is het verstandig om financiën bespreekbaar te maken. En structureel aandacht te schenken aan het onderwerp.”

Hoe begin je zo’n gesprek over financiële stress?

“Wat belangrijk is: roep iemand niet ter verantwoording. Geef juist ruimte. Kondig aan dat je wat vragen gaat stellen, maar dat je werknemer ze niet hoeft te beantwoorden als hij of zij dat niet prettig vindt. Geef ook aan dat het gesprek vertrouwelijk blijft. En stel geen waarom-vragen. Zoals: waarom heb je dat niet eerder verteld?”

Wat zijn verder do’s en dont’s voor een werkgever?

“Mijn belangrijkste tip: verwijs je werknemer door. Bijvoorbeeld naar het gratis telefoonnummer van de Nederlandse Schuldhulproute, dat is 0800-8115. Hier kunnen mensen met geldzorgen terecht. Ze worden dan in contact gebracht met hulp in de buurt.

Wees helder over de hulp die je biedt. Besluit je om een voorschot op het salaris te geven? Zeg dan wel meteen of je van plan bent dat eenmalig te doen, of vaker. Zo voorkom je dat jullie werkrelatie later toch onder druk komt te staan.

Ik adviseer altijd om terughoudend te zijn met het verstrekken van leningen. Wek geen verwachtingen die je niet kunt waarmaken. Ik kom ook weleens werkgevers tegen die € 15.000,- aan een werknemer hebben geleend. Als die werknemer zich eerder had gemeld bij de schuldhulpverlening, hadden ze misschien een passende regeling kunnen treffen. En dan had de werknemer maar € 3.000,- hoeven terugbetalen. Je hebt het idee dat je als werkgever iets goeds doet, maar dat is in een situatie als deze maar de vraag.”

Wat als het al te laat is en je werknemer al is uitgevallen vanwege schulden?

“Kijk vooral of iemand geholpen wil worden. Om uit de schulden te komen, moet iemand veel offers brengen. Probeer je werknemer wel in contact te brengen met een professional. Werknemers weten lang niet altijd welke hulp beschikbaar is.

Wat wil je werkgevers nog meegeven als het gaat om financiële stress?

“Als mensen geen verstandige financiële beslissingen nemen, moet je ze niet zien als niet-willers. Maar als niet-lukkers. Uit onderzoek weten we: mensen met schulden zijn niet meer in staat rationele keuzes te maken. Ze zijn vooral bezig met overleven. Als werkgever kun je ze helpen weer grip te krijgen op hun situatie. En mocht de kwaliteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening onder de maat zijn, weet dan dat je als werkgever ook trajecten schuldhulpverlening kunt inkopen. Dat kan de investering echt waard zijn.”