Testament opstellen? Dit is handig om te weten

Een testament opstellen is geen leuke bezigheid. Tijdens je dagelijks leven wil je niet bezig zijn met het moment dat je er niet meer bent. Toch is het goed om stil te staan bij jouw nalatenschap, want wat als jou iets overkomt?

Wat gebeurt er met je bezittingen, je vermogen en je schulden? Wie zorgt er voor de kinderen? Wie neemt de beslissingen? Dit is niet allemaal automatisch geregeld en daarom is het goed om hier alvast over na te denken.

Wat is een testament?

Een testament is een notariële akte waarin je laat vastleggen wat er met je nalatenschap moet gebeuren als je komt te overlijden. Je kunt hierin:

• erfgenamen benoemen en uitsluiten;
• vastleggen wat er met je vermogen moet gebeuren;
• bepalen wie de voogdij over de kinderen krijgt;
• aangeven wie de erfenis zal afhandelen. Dit wordt een executeur genoemd.

Testament of codicil

Alleen een notaris kan een testament opstellen. Zelf een testament opstellen zonder notaris is namelijk niet rechtsgeldig. Je kunt wel een codicil opstellen. Dit is een handgeschreven document waarin je kunt aangeven wie specifieke inboedelspullen, zoals meubels, sieraden en kleding krijgen als je komt te overlijden. Een codicil is alleen geldig als het handgeschreven en ondertekend is en het is voorzien van een datum. Je kunt een codicil zelf bewaren of laten opnemen bij je testament. Geld nalaten of erfgenamen aanwijzen kan niet in een codicil. Dit moet je echt vastleggen in een testament.

Waarom een testament?

Heb je geen testament, dan is automatisch de wet van toepassing. De wet wijst dan erfgenamen aan op basis van het erfrecht. Hierin staat dat in de eerste plaats je echtgenoot/echtgenote of geregistreerd partner en kinderen erven. Zijn die er niet? Dan erven je ouders en je broers en zussen. Zijn die er niet meer? Dan erven hun kinderen. Als die er ook niet zijn, dan volgen je grootouders of overgrootouders als erfgenaam. Dit betekent concreet het volgende:

• Ben je getrouwd of heb je een geregistreerd partnerschap en hebben jullie geen kinderen? Dan is je echtgenoot/echtgenote of partner de enige erfgenaam.
• Ben je getrouwd of heb je een geregistreerd partnerschap en hebben jullie kinderen? Dan zijn je echtgenoot/echtgenote of partner en de kinderen ieder gelijke erfgenamen. De kinderen krijgen hun deel overigens pas als de langstlevende partner of echtgenoot is overleden.
• Ben je niet getrouwd, heb je geen geregistreerd partnerschap en heb je wel kinderen? Dan zijn je kinderen jouw erfgenamen. De erfenis wordt gelijkmatig onder hen verdeeld.
• Heb je geen kinderen en geen echtgenoot/echtgenote of geregistreerd partner? Dan gaat jouw erfenis naar je ouders en je (half)broers en (half)zussen. Als die inmiddels zijn overleden, dan volgen de kinderen van (half)broers en (half)zussen.
• Heb je geen kinderen, partner of echtgenoot, ouders en broers en zussen (meer)? Dan gaat de nalatenschap naar de kinderen van je broers en zussen. En als die er niet meer zijn naar je grootouders of overgrootouders.

Wil je jouw erfenis op een andere manier regelen dan zoals in het wettelijk erfrecht is vastgelegd? Dan moet je dit in een testament vastleggen. Ook zijn er zaken die niet in de wet zijn vastgelegd, maar waar je in een testament wel jouw wensen voor kunt vastleggen. Denk aan de voogdij van de kinderen en het benoemen van een executeur.

Redenen om een testament op te stellen

In de volgende gevallen is het nodig een testament op te stellen om je wensen vast te leggen:

• Heb je een partner, maar ben je niet getrouwd of heb je geen geregistreerd partnerschap en wil je wel dat jouw partner je erfgenaam is? Dan moet je dit vastleggen in een testament.
• Woon je samen zonder dat je getrouwd bent of een geregistreerd partnerschap hebt? Dan is het laten opstellen van een testament verstandig. Mocht jij onverhoopt komen te overlijden, dan erft je partner namelijk niets. Dit kan ervoor zorgen dat het huis of een deel ervan toekomt aan de wettelijke erfgenamen. Hebben jullie geen samenlevingscontract of is hier niets over opgenomen in het samenlevingscontract, dan kan het zijn dat jouw partner niet in het huis kan blijven wonen als jouw erfgenamen hun erfenis opeisen.
• Je wilt geld of bezittingen aan iemand anders dan jouw wettelijke erfgenamen nalaten, bijvoorbeeld een vriend of een goed doel.
• Je wilt iemand onterven. Kinderen blijven overigens wel recht houden op een deel van de erfenis.
• Je wilt iemand uitsluiten van jouw erfenis. Zijn je kinderen bijvoorbeeld in gemeenschap van goederen getrouwd, dan hebben hun partners bij scheiding recht op de helft van jouw erfenis. Wil je dit niet, dan kun je dit laten vastleggen.
• Je wilt een voogd benoemen voor je kinderen.
• Je wilt een executeur benoemen.

Een testament is persoonlijk

In een testament leg je jouw persoonlijke laatste wensen vast. Dit kan vanaf 16 jaar. Willen jij en je partner of echtgenoot allebei een testament laten maken, dan moeten jullie ieder een eigen testament opstellen. Ook als jullie wensen gelijk zijn. Er bestaat niet zoiets als een gezamenlijk testament.

In principe kunnen erfgenamen jouw testament pas inzien op het moment dat jij er niet meer bent, tenzij je het zelf aan iemand laat lezen. De notaris bewaart het originele document. Ook meldt hij het testament aan bij het Centraal Testamentenregister. In dit register wordt bijgehouden wie er een testament heeft en bij welke notaris dit testament wordt bewaard. Zo kunnen nabestaanden eenvoudig achterhalen of er een testament is opgesteld en waar ze dit kunnen opvragen.

Wat moet er in een testament staan? En wat kun je niet vastleggen?

In principe mag je alles in je testament regelen wat je wilt. Dit wordt de ‘testeervrijheid’ genoemd. Denk aan de zorg voor je kinderen als jij en je partner komen te overlijden. Maar je kunt bijvoorbeeld ook vastleggen wat er met je social media accounts moet gebeuren als je overlijdt.

Toch zitten er volgens de wet ook beperkingen aan deze vrijheid. Zo is het niet mogelijk je kind(eren) volledig te onterven. Kinderen hebben namelijk altijd recht op een zogeheten ‘legitieme portie’. Dit is de helft van het erfdeel waarop je kind recht zou hebben zonder testament.

En dan zijn er nog ‘andere wettelijke rechten’ waar je niet omheen kunt. Een echtgenoot heeft bijvoorbeeld altijd recht om tot zes maanden na het overlijden van de erflater in de woning te blijven wonen. En een minderjarig kind kan een beroep doen op een bedrag (‘som ineens’ genoemd) voor levensonderhoud of studie.

Geldigheid van een testament

Een testament blijft geldig, tenzij je het wijzigt of een nieuw testament laat opstellen. Het is dan ook belangrijk om regelmatig te kijken of jouw testament nog past bij je persoonlijke situatie. Doe dit bijvoorbeeld eens in de vijf jaar. Wijzigingen in je leven kunnen namelijk invloed hebben op jouw wensen voor na je dood. Heb je bijvoorbeeld kinderen gekregen, komt je relatie ten einde of trouwt een van je kinderen? Dan is het goed om te kijken of je testament gewijzigd of herroepen moet worden.

Wat kost een testament opmaken?

Omdat je voor een testament naar de notaris moet, zijn er kosten aan verbonden. Daar wordt jouw testament op maat gemaakt. Je situatie en wensen bepalen daarom grotendeels de uiteindelijke prijs. Ook verschillen de notariskosten voor een testament per kantoor. Gemiddeld beginnen de kosten voor een testament rond de € 500,- inclusief btw.