Wat als je biobased wilt bouwen? Dat zit zo

Headerfoto: Marcel van den Bergh

Wat is biobased bouwen?

Bij biobased bouwen gebruik je plantaardige bouwmaterialen die binnen honderd jaar ‘hernieuwbaar’ zijn. Wat dat betekent? Na het oogsten kan het materiaal binnen honderd jaar helemaal teruggroeien. Denk daarbij aan materialen als hout, vlas of hennep. En worden de biobased huizen in de toekomst afgebroken? Dan kunnen de materialen worden hergebruikt. Of als compost dienen. Maar biobased huizen gaan meestal lang mee.

Nu worden huizen nog vooral gebouwd met baksteen, staal en beton. Het ijzererts dat daar bijvoorbeeld voor nodig is, groeit niet terug. Het raakt gewoon op. Bovendien heeft de productie van beton en baksteen een hoge CO2-uitstoot.

Een belangrijk pluspunt van biobased bouwen: de CO2-uitstoot van de grondmaterialen ligt een stuk lager. Sterker nog: hout haalt tijdens de groei juist CO2 uit de lucht. Gebruik je een boom als pilaar of draagbalk in je huis? Dan is de CO2 voor altijd opgeslagen. En bij een duurzaam beheerd bos wordt er weer een nieuwe boom voor teruggeplant. Die dan weer CO2 uit de lucht haalt. Win-win!

Verschil met natuurinclusief bouwen

Biobased en natuurinclusief bouwen noemen we vaak in één adem. Is het ook hetzelfde? Niet helemaal. Bij biobased bouwen ligt de nadruk op materiaalgebruik. Bij natuurinclusief bouwen draagt het gebouw bij aan de lokale dieren en planten (aan de biodiversiteit). Denk daarbij aan een groen dak, bedekt met gras of planten. Of aan ingemetselde nestkasten voor vogels of vleermuizen. Natuurlijk zijn deze bouwstijlen ook te combineren.

Welke bouwmaterialen zijn geschikt voor biobased bouwen?

De materialen vormen dus de basis van het biobased bouwen. Aan welke plantaardige (van planten gemaakte) en dierlijke materialen (afkomstig van dieren) moet je dan denken? Van hout tot bamboe, stro en vlas. Maar ook zeewier, schapenwol en schimmels. Dit zijn een aantal veelvoorkomende materialen:

• Hout is nu het belangrijkste biobased bouwmateriaal. Handig, want met hout kun je veel kanten op. Zo kun je van boomstammen een wand, balk of paal maken. Van resthout maak je spaanplaat. En zaagsel kun je gebruiken als houtvezelisolatie.
• Een ander interessant biobased materiaal is mycelium. Dat zijn schimmeldraden van paddenstoelen. Je kunt deze schimmel loslaten op gehakselde reststromen, zoals papierpulp of zaagsel. Dan werkt mycelium als een soort lijmstof. Het vormt zo een licht, maar sterk product, dat ook nog eens goed isoleert. Daarmee is het geschikt voor isolatie of het leggen van vloeren.
• Ook hennep is een biobased bouwmateriaal. Dat groeit snel en kun je op veel verschillende manieren gebruiken. Bijvoorbeeld als plaatmateriaal. Maar ook als muurverf. Zelfs als alternatief voor beton. Met 90% hennep en 10% kalk kun je daken, vloeren en wanden bouwen.

Goed om te weten: materialen als leem, zand of mergel zijn ook natuurlijke materialen. Toch zijn ze niet biobased. Dat komt omdat ze binnen honderd jaar niet geheel teruggroeien. De materialen zijn ook niet oneindig te krijgen.

Dit zijn de voordelen van biobased bouwen

Biobased bouwen is goed voor mens en milieu. Waarom precies? Hier zie je een paar voordelen op een rij:

• CO2-neutraal of CO2-positief
  Biobased materialen zijn CO2-neutraal of zelfs CO2-positief. Hiermee bedoelen we dat de materialen als ze groeien meer CO2 opnemen dan uitstoten.
• Hernieuwbaar
  Biobased materialen zijn hernieuwbaar. Na het oogsten kan het materiaal binnen honderd jaar helemaal teruggroeien. Daardoor zijn de materialen minder belastend voor de planeet.
• Materialen komen van dichtbij
  De gewassen die nodig zijn, kunnen we voor een groot deel in Nederland verbouwen. Daarmee kunnen ze in de toekomst een andere mogelijkheid zijn voor boeren die nu nog aan veeteelt doen. Dat stelt Wageningen University in een artikel over biobased bouwen.
• Geschikt voor prefab woningen
  Biobased materialen zijn zeer geschikt voor het maken van prefab woningen en onderdelen. Prefab is een afkorting van ‘prefabricage’. Dit houdt in dat de woningen vooraf zijn gemaakt in een fabriek of werkplaats. Ze worden daarna naar de bouwplaats gebracht als een soort kant-en-klaarpakket.
  
  Een voordeel hiervan is een kortere bouwtijd. En er is minder vaak vervoer nodig naar de bouwplaats. Dat betekent minder uitstoot en minder overlast voor de omgeving. Bovendien helpt prefab bouwen bij het sneller terugdringen van het woningtekort.
• Gezonder binnenklimaat
  Het is belangrijk dat je in huis gezonde lucht inademt. Goed nieuws: biobased materialen kunnen bijdragen aan zo’n gezond binnenklimaat. Door de natuurlijke samenstelling van de materialen verbeteren ze de luchtkwaliteit. Dat kan gezondheidsklachten als allergieën, verkoudheid of hoofdpijn verminderen.
• Natuurlijk isolatiemateriaal
  Tot slot reguleren biobased materialen vocht en zijn ze een goede isolator. In de winter houden ze warmte vast. In de zomer houden ze je huis koel. Een mooi voordeel in een tijd waarin veel mensen kijken hoe ze duurzamer kunnen wonen. Dat kan je soms ook nog energiekosten besparen.

Hoe pak je biobased bouwen aan?

Oké, je hebt de inspiratie om zelf een biobased woning te bouwen. Hoe begin je?

• Schakel een aannemer of architect in
  Wil je een biobased huis bouwen? Ga dan eerst op zoek naar experts. Er zijn gespecialiseerde aannemers en architecten.
• Ga voor een biobased prefab woning
  Een andere optie: verdiep je in biobased prefab huizen. Door de lichte materialen is biobased bij uitstek geschikt om prefab mee te bouwen. Je kunt kiezen voor losse prefab-onderdelen. Zoals wand-, dak- of vloerpanelen. Of voor een complete biobased, prefab woning.
• Houd nieuwbouwprojecten in de gaten
  Het is goed om ook nieuwbouwprojecten in de gaten te houden. Steeds meer projectontwikkelaars zetten in op biobased bouwen. Hierdoor wordt zowel het kopen als huren van een biobased huis een optie.

Wat zijn uitdagingen bij biobased bouwen?

• Hogere kosten
  Biobased bouwen is nu nog best bijzonder. De huizen die worden gebouwd, zijn vaak vrij prijzig. Het bouwen zelf is ook vaak duurder. De meerprijs is volgens schattingen 10 tot 30%. Het goede nieuws: de overheid stimuleert biobased bouwen door 200 miljoen te investeren.
• Minder brandveilig
  Een andere uitdaging is dat sommige biobased materialen minder brandveilig zijn. Impregnatie kan een oplossing zijn. Dit houdt in dat je het materiaal opvult met een andere stof. Het nadeel daarvan is dat het materiaal vaak niet meer volledig composteerbaar is. Met andere woorden: het wordt niet meer op een natuurlijke manier afgebroken.
  
  Dit probleem komt ook voor bij houten plaatmateriaal dat synthetische lijm bevat. Daar zijn nog weinig alternatieven voor.
• Is het haalbaar op grote schaal?
  Biobased bouwen heeft veel voordelen op het gebied van duurzaamheid en gezondheid. Het is de vraag of biobased bouwen ook op grote schaal gaat lukken. Zijn er dan genoeg biobased materialen beschikbaar? En wordt dat niet te duur? Er is dus nog onderzoek nodig om een grote biobased bouwsector op te zetten.

Het hoogste houten gebouw van Nederland. Foto: Luuk Kramer

Biobased wonen: een aantal inspirerende voorbeelden

De eerste voorbeelden van biobased bouwen zijn al in Nederland te bewonderen. In het Friese Oudega staat het allereerste woonhuis dat met kalkhennep is gebouwd. En in Amsterdam staat het hoogste houten gebouw van Nederland. Dat is een dertig meter hoog appartementencomplex. Je ziet het gebouw op de foto hierboven.

Een ander aansprekend voorbeeld is de nieuwe wijk De Kwekerij in Doetinchem. Daar wordt op grote schaal biobased gebouwd. De houten woningen moeten in 2025 klaar zijn.

Ook inspirerend is het appartementencomplex Iewan in Lent, bij Nijmegen. Dit gebouw bevat 24 sociale huurwoningen en bestaat volledig uit stro, leem en hout.

Is er subsidie beschikbaar voor biobased wonen?

Jazeker. De overheid stimuleert biobased bouwen met de Nationale Aanpak Biobased Bouwen. Daar vallen verschillende subsidies onder.

Voor woningeigenaren is er de ISDE (Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing). Deze subsidie kun je aanvragen voor duurzame maatregelen aan je huis.

Daarbovenop is er sinds 2024 een extra bonus voor biobased isolatiemateriaal. Je krijgt per vierkante meter een hoger bedrag aan subsidie. Hoe hoog precies, ligt aan de situatie. Kijk op de site van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland voor meer informatie.

Welke verzekeringen heb je nodig? En wat is je dekking?

Wil jij biobased bouwen? Dan is het belangrijk dat je een passende verzekering afsluit. Want naast alle voordelen zijn er ook risico’s. Wij helpen je graag op weg. Bijvoorbeeld met onze Opstalverzekering. Daarmee verzeker je jouw biobased woning tegen brand, water, inbraak of storm.